Γράφω με δυσκολία, καθώς οι εκκωφαντικοί ήχοι μιας ανηλεούς χιπ-χοπ, εναλλασσόμενοι με μπουζουκοπόπ, εναλλασσόμενοι με από ντουντούκας αναγγελίες «πολιτικής εκδήλωσης» φοιτητικής παράταξης (συμμετέχοντος αθλητικού σχολιαστή και άλλων προσωπικοτήτων) περιπλέκουν οποιαδήποτε απαιτητικότερη μορφή εργασίας στην ΑΣΟΕΕ. Είναι φανερό, η φοιτητική προεκλογική περίοδος έχει μπει για τα καλά. Επιβεβαιώνοντας πάντως για μια ακόμη χρονιά έναν σιδηρούν νόμο των φοιτητικών εκλογών: όταν η ηχορύπανση έχει γίνει αφόρητη μπορείς πάντα να βασίζεσαι στα αριστερίστικα σχήματα για να διασώσουν, με ικανές δόσεις καλού ροκ, το μουσικό σου αισθητήριο.
Πολλοί ευαίσθητοι και νοήμονες φοιτητές βρέθηκαν στους δρόμους και τις καταλήψεις -όπως και αρκετοί που δεν φέρουν κανένα από τα γνωρίσματα αυτά. Διάλεξαν λάθος μέθοδο.
Καμιά αμυχή στον καπιταλισμό, εγχώριο ή παγκόσμιο, δεν επέφεραν οι κινητοποιήσεις ενάντια στον νόμο πλαίσιο. Αντίθετα, στο έδαφος κείται, μολωπισμένο και ημιλιπόθυμο, το δημόσιο πανεπιστήμιο. Πράγματι, μετά το πολύμηνο κλείσιμο των σχολών και τις οκτώ διδακτικές εβδομάδες που βαφτίστηκαν εξάμηνο, το τελευταίο κολέγιο της πλατείας Κάνιγγος μπορεί πλέον να ισχυρίζεται ότι παρέχει σοβαρότερες σπουδές από ορισμένα δημόσια ΑΕΙ. Αυτός είναι ο επαναστατικός απολογισμός της τελευταίας χρονιάς.
Και είναι άδικο. Εργάζομαι κι εγώ σε ένα τμήμα και σε ένα πανεπιστήμιο που πολλοί καθηγητές του προέρχονται από κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού και κανείς κανονικά δεν εκλέγεται χωρίς δημοσιεύσεις σε σημαντικά διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Οι φοιτητές μας λαμβάνουν φροντιστηριακή και ενισχυτική διδασκαλία, και αξιολογούν -μια δεκαετία τώρα- σε κάθε μάθημα τους διδάσκοντες. Ολα πάγωσαν τον τελευταίο χρόνο. Και αν οι συνδικαλιστές δεν αφήσουν την αξιολόγηση να εφαρμοστεί, κανείς δεν θα τα μάθει ποτέ.
Μια θεμελιώδης ιδεολογική αντιπαράθεση σοβεί στο πανεπιστήμιο. (Με θεατές στις κερκίδες μια πλειονότητα των απολιτίκ -και άρα κατά βάθος συντηρητικών). Από τη μια πλευρά, ένας «προοδευτικός μεταρρυθμισμός φιλελεύθερης πνοής», που βλέπει την ισχυρή δημόσια εκπαίδευση ως κοιτίδα δημοκρατικού φρονήματος, τη γνώση ως όπλο ορθού λόγου, μέσο χειραφέτησης ώριμων πολιτών με κριτική συνείδηση, που θα ελέγχουν τις ηγεσίες και θα οδηγούν την κοινωνία. Ενα ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο ιμάντας κοινωνικής κινητικότητας, αξιοκρατικής γεφύρωσης των ανισοτήτων, μοχλός οικονομικής ανάπτυξης βασισμένης στη γνώση. Αυτή η προοδευτική φιλελεύθερη παράδοση (δασκάλων όπως ο Μάνεσης, ο Βεγλερής, ο Κουμάντος και άλλοι) ξεκινά από μια προσήλωση αρχής στην ποιότητα και ακεραιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο φοιτητής αυτοτελής φορέας δικαιωμάτων -με πρώτιστο το δικαίωμα στη γνώση.
Απέναντι, ένας «γιακωβίνικος επαναστατισμός», που βλέπει το πανεπιστήμιο ως προμαχώνα κοινωνικής εξέγερσης και ανατροπής. Το κλειστό πανεπιστήμιο, οι χαμένες ώρες διδασκαλίας, η μαζική παραγωγή αποφοίτων – απόντων, οι καταχρήσεις του ασύλου, η κουρελαρία και κομματοκρατία, η έμπρακτη κατάλυση του δικαιώματος στη γνώση, όλα είναι παράπλευρες και αποδεκτές απώλειες μπροστά στον υπέρτερο στόχο. Να παραμείνει δηλαδή το πανεπιστήμιο δεξαμενή εξέγερσης, κοιτίδα κινημάτων ενάντια στον καπιταλισμό.
Αν τα ΑΕΙ χρειάζονται επειγόντως μια επανάσταση, αυτή είναι μάλλον η επανάσταση του αυτονόητου. Αυτονόητο είναι ότι κύρια δουλειά του πανεπιστημίου είναι να διαχέει γνώση και να παράγει κριτική σκέψη -όχι να αποτελεί γήπεδο παραταξιακών ντέρμπι. Αναφαίρετο δικαίωμα και δύναμη προόδου η διαμαρτυρία -αλλά όταν στρέφεται κατά πάντων, χωρίς εναλλακτική πρόταση, καταντά στάση βαθύτατα αντιδραστική.
Οτι το βροντερό αίτημα για αυξημένη δημόσια χρηματοδότηση προϋποθέτει αντίστοιχο σεβασμό στη δημόσια περιουσία. Οτι το να διαδηλώνεις για το δημόσιο πανεπιστήμιο ενόσω επαναστατικά απαλλοτριώνεις τον τεχνολογικό του εξοπλισμό είναι τουλάχιστον αντιφατικό.
Οτι είναι ανακόλουθο ως ΑΕΙ να κόπτεσαι για την αυτοτέλεια, όταν χρόνια τώρα δεν έχεις καταρτίσει κανονισμό λειτουργίας -ή δεν εφαρμόζεις τους κανόνες που αυτοτελώς υιοθέτησες. Οτι αν ένας νόμος δεν σου αρέσει, πείθεις το Κοινοβούλιο να τον αλλάξει -δεν κηρύσσεις «ανυπακοή» λες και βρισκόμαστε στο καθεστώς του Μομπούτου Σέσε Σέκο.
Από την άλλη, όταν ως υπουργείο Παιδείας σπέρνεις αδιακρίτως τμήματα ανά την επικράτεια, δεν πρέπει μετά να απορείς για τις επιπτώσεις του πληθωρισμού. Και όταν, ξανά ως κράτος, κρατάς τους εκλεγέντες πανεπιστημιακούς ένα χρόνο μέχρι να τους διορίσεις, δεν μπορείς να εκπλήσσεσαι αν δεν τους έχεις συμμάχους στην πολιτική σου. Και όταν χρίζεις τις εκκλησιαστικές ακαδημίες «πανεπιστήμια», δεν δικαιούσαι να αναρωτιέσαι γιατί δεν αναγνωρίζονται οι φιλελεύθερες προθέσεις σου.
Η αγορά ήταν ο διακηρυγμένος αντίπαλος των πρόσφατων κινητοποιήσεων. Οσο όμως το πανεπιστήμιο λειτουργεί στην κοινωνία, η αγορά είναι κατά βάση εκείνη που θα δίνει δουλειές στους αποφοίτους του. Μακάρι η αγορά να ενδιαφερόταν να χρηματοδοτήσει το πανεπιστήμιο -το πρόβλημα είναι ότι δεν ενδιαφέρεται αρκετά. Οπως γνωρίζουμε, η εκμετάλλευση στον καπιταλισμό είναι κακό πράγμα -αλλά ακόμα χειρότερο είναι όταν κανείς δεν ενδιαφέρεται να σε εκμεταλλευθεί.
Αυτά δεν σημαίνουν ότι οι σχέσεις πανεπιστημίου και αγοράς δεν πρέπει να είναι οριοθετημένες. Οι αξίες των δύο είναι διαφορετικές. Αν, για παράδειγμα, ένας κορυφαίος ακαδημαϊκός φυσικός διαφημίσει ένα πολυτελές μοντέλο αυτοκινήτου, με την καταχώρηση να τον εμφανίζει ως έναν από τους τέσσερις μεγαλύτερους θεωρητικούς φυσικούς όλων των εποχών (όπερ έδει δείξαι, το κορυφαίο μοντέλο όλων των εποχών), τότε γνωρίζουμε διαισθητικά ότι η διακριτή αυτή γραμμή έχει παραβιαστεί. Συνύπαρξη με την αγορά δεν σημαίνει αποικιοποίηση από την τελευταία.
Ευθύνη του φιλελεύθερου πανεπιστημίου είναι να διαφυλάξει την ακαδημαϊκή αυτοτέλεια, να αναδείξει τις διακριτές γραμμές. Δύσκολη δουλειά, σε πολωμένους καιρούς.
* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_06/05/2007_225821