Υπογραμμίζει, όμως, ότι η κυβέρνηση Παπαδήμου, παρά τις δυσκολίες, ήταν αποτελεσματική και αποτελεί καλό παράδειγμα διακομματικής συνεργασίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όποτε χρειαστεί. Σημειώνει επίσης ότι και η Αριστερά θα μπορούσε να συμμετέχει σε μια οικουμενική κυβέρνηση εφόσον αποδεχόταν τις προγραμματικές δεσμεύσεις. Τονίζει, όμως, ότι το οικονομικό πρόγραμμα της χώρας που ψηφίστηκε από τα 2/3 της Βουλής είναι δεσμευτικό. Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαπιστώνει ότι η έξοδος της Ελλάδας δεν συμφέρει την ευρωζώνη, αλλά εάν μετεκλογικά υπάρξει αστάθεια και χάος, θα ενισχυθούν οι «ισχυρές φωνές στην Ευρώπη» που θέλουν μια πιο ομοιογενή ευρωζώνη, χωρίς την Ελλάδα που «δεν σώζεται».
– Η κυβέρνηση Παπαδήμου θεωρήθηκε από ορισμένους αποτέλεσμα παραβίασης της δημοκρατικής τάξης ή ακόμα και μια παρέμβαση των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων στα εσωτερικά πολιτικά ζητήματα της χώρας προκειμένου να επιβληθεί η δεύτερη δανειακή σύμβαση χωρίς να μεσολαβήσουν εκλογές. Ποιο είναι το σχόλιό σας;
Ας θυμηθούμε λίγο τα γεγονότα. Η Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2011 αντιμετώπισε υπαρκτό κίνδυνο εξώθησης από το ευρώ, υπό συνθήκες που όλοι θυμόμαστε. Και αυτό παρότι υπήρχε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου για γενναίο «κούρεμα» του χρέους και ευνοϊκή χρηματοδότηση. Ομως, για να εφαρμοστεί η συμφωνία χρειαζόταν άμεσα ισχυρή κυβέρνηση να διαπραγματευτεί τη δανειακή σύμβαση, το PSI και το οικονομικό πρόγραμμα (διαδικασίες επίπονες δύο, τριών μηνών) προκειμένου να εκταμιευθεί εγκαίρως η χρηματοδότηση. Ο χρόνος πίεζε και οι αγορές επιδεινώνονταν μέρα με τη μέρα. Αν η χώρα πήγαινε σε εκλογές τον Δεκέμβριο, τότε η νέα κυβέρνηση πιθανόν να μην έβρισκε κανένα πακέτο και καμία συμφωνία, και η χώρα να συρόταν σε άτακτη χρεοκοπία. Ο Λουκάς Παπαδήμος δεν ήρθε αυτοβούλως. Κλήθηκε από τις πολιτικές δυνάμεις να δώσει λύση στο αδιέξοδο, κι αμέσως μετά η χώρα να πάει σε εκλογές. Κι έτσι έγινε. Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία η νομιμοποίηση παρέχεται από τη Βουλή. 255 βουλευτές υπερψήφισαν την κυβέρνηση Παπαδήμου, τις προγραμματικές δηλώσεις και τον Προϋπολογισμό. Αν αυτό δεν είναι ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση, τι είναι;
– Πιστεύετε ότι θα ήταν πιο αποτελεσματική μια κυβέρνηση τύπου Μόντι; Είναι προτιμότερο να γίνει κάτι τέτοιο μετά τις εκλογές;
Η κυβέρνηση Παπαδήμου επέδειξε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα απ’ όση πολλοί είχαν σπεύσει να προεξοφλήσουν, παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Η Ελλάδα δεν είχε εμπειρία επιτυχημένων κυβερνήσεων συνεργασίας. Η κυβέρνηση Παπαδήμου αποτελεί το καλύτερο τέτοιο παράδειγμα που έχουμε γνωρίσει. Δημιουργεί μια θετική παρακαταθήκη διακομματικής συνεργασίας, την οποία η χώρα θα μπορούσε, όποτε χρειαστεί, να αξιοποιήσει και να διευρύνει.
– Αν η Αριστερά ανέβει, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, πιστεύετε ότι θα μπορούσε να συμμετάσχει σε μια οικουμενική κυβέρνηση;
Η Ελλάδα έχει οικονομικό πρόγραμμα, που έχει ψηφιστεί από τα 2/3 της Βουλής. Περιέχει μέτρα οδυνηρά αλλά αναγκαία για να εξυγιανθεί και να μεταρρυθμιστεί το κράτος, να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα, να διασφαλιστεί η θέση μας στο ευρώ, για να περάσουμε στην ανάκαμψη. Οποιοδήποτε κόμμα θα μπορούσε να συμμετάσχει σε μια οικουμενική κυβέρνηση εφόσον αποδέχεται τις προγραμματικές δεσμεύσεις.
– Μετά τις εκλογές, πιστεύετε ότι θα χρειαστεί να συμμετάσχει ο κ. Παπαδήμος σε μια πιθανή κυβέρνηση συνεργασίας; Ποιες θα ήταν οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο; Ο Λουκάς Παπαδήμος κλήθηκε υπό έκτακτες συνθήκες για ένα δύσκολο έργο που το έφερε σε πέρας. Η αποστολή του έχει ολοκληρωθεί. Εχει ακαδημαϊκά καθήκοντα και σε αυτά προτίθεται να επιστρέψει.
– Υπάρχει στην πραγματικότητα κίνδυνος να εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ, και μάλιστα ως συνέπεια του αποτελέσματος των εκλογών;
Ολό-κληρη η ευρωζώνη βρίσκεται σε υψηλή αβεβαιότητα. Οι κίνδυνοι είναι αυξημένοι, και η χώρα μας εξακολουθεί να αποτελεί τον αδύναμο κρίκο. Μια έξοδος από το ευρώ θα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα (75% των Ελλήνων συμφωνεί) και δεν θα συνέφερε την ευρωζώνη. Ομως είναι δεδομένο ότι υπάρχουν ισχυρές φωνές στην Ευρώπη που θέλουν μια πιο ομοιογενή ευρωζώνη, χωρίς την Ελλάδα που «δεν σώζεται». Μια μετεκλογική κατάσταση αστάθειας και χάους στην Ελλάδα θα ενίσχυε τις φωνές αυτές στο εξωτερικό και θα καθιστούσε αδύνατη την αναγκαία οικονομική προσαρμογή στο εσωτερικό. Πρόκειται για ένα εφιαλτικό ενδεχόμενο που πιστεύω ότι θα αποτραπεί.
– Πάμε σε εκλογές με αρκετούς εντός και εκτός Ελλάδας να μας παροτρύνουν να ψηφίσουμε με συγκεκριμένο τρόπο. Δεν είναι μια στρέβλωση της δημοκρατίας αυτό;
Λειτουργούμε σε μια ευρωζώνη και Ε.Ε. όπου οι πράξεις μας επηρεάζουν τους άλλους, όπως και οι δικές τους επηρεάζουν εμάς. Γιατί εμείς έχουμε δικαίωμα γνώμης στο ποιος θέλουμε να εκλεγεί πρόεδρος της Γαλλίας και δεν έχουν δικαίωμα οι εταίροι να θέλουν μια ελληνική κυβέρνηση που θα τηρήσει τις υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στην Ευρώπη; Ιδίως όταν οι εταίροι μάς έχουν δανείσει εκατοντάδες δισ., λεφτά των φορολογουμένων τους, τα οποία δεν θέλουν να χάσουν. Τούτου λεχθέντος, δεν έχω αντιληφθεί ιδιαίτερες εξωτερικές παροτρύνσεις και παρεμβάσεις. Οχι πάντως περισσότερες από όσες έχουν γίνει για τις γαλλικές εκλογές. Ανήκω στους ευρωπαϊστές, που θα ήθελαν μια πιο ενοποιημένη, οικονομικά και πολιτικά, Ευρώπη, που θα διασφάλιζε ακόμα καλύτερα τα συμφέροντα της Ελλάδας. Σε μια τέτοια Ε.Ε. η αλληλεξάρτηση θα ήταν ακόμα στενότερη και οι πολίτες θα αντιλαμβάνονταν τις ευρωπαϊκές υποθέσεις σαν δικές τους υποθέσεις.
«Πρέπει να τηρήσουμε τις ευρωπαϊκές μας δεσμεύσεις»
-Αν υποθέσουμε ότι αύριο όλοι οι Ευρωπαίοι ψήφιζαν δυνάμεις που είναι αντίθετες με τη λιτότητα του Δημοσιονομικού Συμφώνου, τι θα συνέβαινε;
Χωρίς δημοσιονομική πειθαρχία δεν μπορεί να λειτουργήσει το ευρώ ως ισχυρό και αξιόπιστο παγκόσμιο νόμισμα. Ο δημοσιονομικός κανόνας υπάρχει στις Συνθήκες για να τηρείται. Ομως, σήμερα έχουμε τη χειρότερη κρίση της μεταπολεμικής περιόδου. Χρειάζονται επινοητικότητα και έκτακτα εργαλεία. Αντισταθμιστικές αναπτυξιακές πολιτικές σε ευρωπαϊκή κλίμακα (ευρωομόλογα έργου, μεγαλύτερη εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ενίσχυση διαρθρωτικών ταμείων) και ενδυνάμωση της ρευστότητας στις χώρες της περιφέρειας που είναι βυθισμένες στην ύφεση. Μια βιώσιμη ευρωζώνη χρειάζεται μεγαλύτερη συνοχή. Δηλαδή να μειωθούν τα ελλείμματα (δημόσια και εξωτερικά) στην περιφέρεια και να αυξηθεί η ζήτηση στις χώρες του Βορρά. Στην Ελλάδα δεν μπορούμε, και δεν πρέπει, να εγκαταλείψουμε το οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής. Αλλά η ευρωζώνη πρέπει να κάνει περισσότερα για να τραβήξει την περιφέρεια από την ύφεση. Πιθανόν μια ενίσχυση των δυνάμεων που αναφέρετε στην Ευρώπη να δημιουργούσε ευνοϊκότερους συσχετισμούς. Αλλά η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει στη μοιρασιά χωρίς μια κυβέρνηση που θα τιμούσε πλήρως τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της χώρας.
– Η πιθανή εκλογή Ολάντ στη γαλλική προεδρία θα επηρεάσει την Ελλάδα;
Νομίζω πως απάντησα ήδη στο ερώτημά σας.