Πέντε συνηγορίες για την Ευρώπη – Καθημερινή 2/4/2017

Σ​​τα 60, η Ευρώπη έχει πάρα πολλά για να είναι υπερήφανη. Ομως η πολύπλευρη κρίση την έχει στοχοποιήσει στη ρητορική λαϊκιστών και ευρωσκεπτικιστών. Πέντε συνηγορίες.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος.

Σκεφτείτε το. Στις εθνικές δημοκρατίες τα κόμματα εναλλάσσονται. Οταν την ελπίδα για μια νέα κυβέρνηση διαδέχεται η απογοήτευση, η αντιπολίτευση ανέρχεται στην εξουσία, η τράπουλα ξαναμοιράζεται. Αυτός είναι ο κύκλος της δημοκρατικής εναλλαγής, που εκτονώνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια, ανανεώνει τις προσδοκίες, εξασφαλίζει τη δημοκρατική σταθερότητα.

Ομως στην Ε.Ε. δεν συμβαίνει ακριβώς έτσι. Ο πενταετής κύκλος εκλογής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων βασίζεται στη συνέχεια παρά στην εναλλαγή. Οι διαφορές μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων (κεντροαριστερά-κεντροδεξιά) δεν είναι μεγάλες, και κυβερνούν σαν συνασπισμός. Η Ε.Ε. εκπέμπει εικόνα αμετακίνητου κατεστημένου, το οποίο οι εκλογές δεν μπορούν σε βάθος να μεταβάλουν. Αποτέλεσμα είναι η Ε.Ε. να συσπειρώνει εναντίον της την αντιπολίτευση και διαμαρτυρία, προσφερόμενη ως αποδιοπομπαίος τράγος. Ιδίως όσο οι εθνικές κυβερνήσεις σπεύδουν να χρεώνουν στην Ε.Ε. τα δυσάρεστα.

Αποτυγχάνουν τα κράτη-μέλη, αλλά η Ε.Ε. πληρώνει την αποτυχία.

Η οικονομική αποτυχία, οι ανεπάρκειες διακυβέρνησης και ποιότητας του κράτους βαρύνουν κυρίως τις εθνικές κυβερνήσεις. Απόδειξη: οι πολύ διαφορετικές επιδόσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. Αλλιώς τα καταφέρνει η Δανία και η Φινλανδία στην ανάπτυξη, απασχόληση, κοινωνική συνοχή, αλλιώς η Ιταλία. Αλλη η ποιότητα του κράτους στην Ελλάδα, άλλη στην Εσθονία. Η Ε.Ε. παρέχει ένα κοινό πλαίσιο κανόνων και ενιαίας αγοράς. Στα κράτη-μέλη εναπόκεινται οι θεσμοί και πολιτικές που αξιοποιούν το ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Οι καλύτερες επιδόσεις δεν ανήκαν πάντα στους ισχυρότερους. Στη δεκαετία του ’90 και ώς τις αρχές του 2000 η Γερμανία ήταν βυθισμένη σε αναιμική ανάπτυξη, όταν οικονομίες της περιφέρειας όπως η Ελλάδα έτρεχαν, χρηματοδοτούμενες από κοινοτικούς πόρους. Και σήμερα η πολιτική μηδενικών επιτοκίων της ΕΚΤ εξυπηρετεί την περιφέρεια παρά τη Γερμανία.

Μερική εξαίρεση στον κανόνα της δευτερεύουσας ευθύνης της Ε.Ε. είναι η Ευρωζώνη. Η ΟΝΕ δεν ανέπτυξε επαρκή εργαλεία, θεσμούς και πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να αντισταθμίσει την απώλειά τους σε εθνικό επίπεδο. Γι’ αυτό οι χώρες της κρίσης φέρουν κατ’ εξοχήν το βάρος της οικονομικής προσαρμογής και των μεταρρυθμίσεων. Γι’ αυτό επίσης η Ευρωζώνη πρέπει επειγόντως να συμπληρωθεί με τα εργαλεία επιμερισμού των κινδύνων (δημοσιονομική ένωση, χρηματοπιστωτική ένωση), ώστε κίνδυνοι και βάρος της προσαρμογής να διαχέονται και να μειώνονται.

Είναι ανεπαρκής η Ε.Ε., γιατί τα κράτη-μέλη δεν της έχουν παραχωρήσει αρμοδιότητες.

Η Ε.Ε. βρίσκεται στο στόχαστρο της κριτικής: τι κάνει για την ανάπτυξη, την απασχόληση, τη μετανάστευση, την κοινωνική συνοχή; Στην πραγματικότητα η Ε.Ε. μπορεί να κάνει ελάχιστα πράγματα όσο τα κράτη-μέλη δεν συναινούν να της παραχωρήσουν εξουσίες.

Ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. είναι 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Ενας μέσος εθνικός προϋπολογισμός είναι περίπου 40% του εθνικού ΑΕΠ. Σκεφτείτε το. Η Ε.Ε. δεν ελέγχει σχεδόν τίποτα απ’ όσα επηρεάζουν τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών. Φόροι, μισθοί, συντάξεις, υγεία, εκπαίδευση, στέγαση, άμυνα, δημόσια ασφάλεια, βρίσκονται στον έλεγχο των κρατών-μελών (εξαίρεση, οι χώρες μνημονίου).

Ελλείψει αρμοδιοτήτων, η Ε.Ε. καταλήγει μικρή στα μεγάλα και μεγάλη στα μικρά. Μπορεί να ρυθμίσει πώς θα συσκευάζεται το λάδι στα τραπέζια των εστιατορίων, αλλά δεν μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τον πόλεμο στη Συρία, όπου τα κράτη-μέλη έχουν διαφορετικές προτιμήσεις. (Το παράδειγμα του λαδιού, να είμαστε δίκαιοι, ήταν μια ατυχής ρύθμιση που εγκαταλείφθηκε).

H Ευρωπαϊκή Ενωση είναι το πιο συντηρητικό και το πιο προοδευτικό σύστημα διακυβέρνησης.

Είναι συντηρητική η Ε.Ε. διότι στα δύσκολα ζητήματα ή στη διαχείριση κρίσεων χρειάζεται ομοφωνία ή συναίνεση. Είναι βραδυκίνητη, δυσπροσάρμοστη, δυσλειτουργική. Δυσκολεύεται να ηγηθεί και να λάβει «ηρωικές» αποφάσεις. (Λαμπρή εξαίρεση: η πρωτοπορία στην κλιματική αλλαγή). Αντιθέτως, απαιτώντας μεγάλους συμβιβασμούς καταφέρνει σχεδόν πάντα να απογοητεύει.

Είναι όμως ταυτόχρονα το πιο προοδευτικό σύστημα. Είναι βαθύτατα προοδευτική η κοινή διακυβέρνηση 28 διαφορετικών κρατών-μελών (που κανένα δεν έχει παραιτηθεί από τις εθνικές του επιδιώξεις) μέσα από διάλογο, δημοκρατικές αποφάσεις και συναίνεση. Η αδυναμία της Ε.Ε. είναι η δύναμή της.

Η απόρριψη του κατεστημένου από τους λαϊκιστές είναι υπερτιμημένη.

Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ ανέρχονται λαϊκιστές και ευρω-φοβικοί δημαγωγοί. Η εμπειρία του Τραμπ και του Brexit (όπως και του καθ’ ημάς αντιμνημονιακού λαϊκισμού του 2015) δείχνει ένα πράγμα. Οι λαϊκιστές ανεβαίνουν με την αντιπολίτευση αλλά ξεγυμνώνονται με τη διακυβέρνηση. Ο σκύλος που κυνηγάει το λεωφορείο μπορεί κάποια στιγμή να το φτάσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί και να το οδηγήσει.

http://www.kathimerini.gr/903323/opinion/epikairothta/politikh/pente-synhgories-gia-thn-eyrwph

You May Also Like